Об участии армян в составе Московских войск на поле Куликовом, свидетельствует имя командира разведчиков («сторожей») московской армии: «...После присоединения литовских и казачьих войск были посланы наряды новых «сторожей» под начальством Семена Мелика.

«Ներսես Մեծը, լսելով Հայաստանի գլխին եկած դժբախտությունների մասին, հունական զորքերով կմտնի Հայաստան։ Մերուժանը, հրամայելով բերդի պարսպից կախ տալ հայ նախարարների կանանց, կը թողնի Հայաստանի սահմանները և օգնություն կը խնդրի Շապուհից։ Կը հասնեն պարսից զորքերը, և դավաճանը կը շարժվի Հայաստանի դեմ։

1828 թվականի փետրվարի 10-ի Թուրքմենչայի Ռուս-պարսկական պայմանագրով զարգացման և բարգավաճման նոր հեռանկարներ բացվեցին ողջ Անդրկովկասի և, մասնավորապես, Արևելյան Հայաստանի համար։ Բնականաբար, դրան նախորդել էր հայ-ռուսական շահերի երկարատև՝ շուրջ երկդարյա մերձեցումը, որը դեռևս սկսվել էր Ալեքսեյ Միխայլովիչ ցարին Նոր Ջուղայի հայ վաճառակնների կողմից ադամանդակուռ գահի նվիրմամբ:

Հայաստանի ԽՍՀՄ կազմում եղած տարիներին որոշակիորեն կտրվեց հայ հասարակության կապը իր Գոյաբանական Կոդի նախահիմքերից:

Բազմադարյա պատմություն ունեցողները չեն կարող հետ չնայել, որ դասեր առնեն ապագայի համար:

Լոռու մարզում գտնվող այս փոքրիկ քաղաքն իրավամբ կարելի է համարել Հայաստանի հյուսիսային դարպասները, քանզի Ախթալան ամենահյուսիսային քաղաքային բնակավայրն է: Ախթալայում ընդամենը 2300 մարդ է ապրում, բայց քաղաքն աշխարհին շատ բաներով է հայտնի: Ախթալայում է գտնվում Կովկասի ամենահին գործարանը` լեռնահարստացման կոմբինատը, որ ստեղծվել է 1763 թ.: Ախթալայի պղնձի արտադրությունը հազարամյակների պատմություն ունի:

Առաջին համաշխարհային պատերազմում կործանվեց երեք կայսրություն. Ռուսական կայսրությունը, Օսմանյան կայսրությունը, Ավստրո -Հունգարական կայսրությունը:

30 հազ. քառ. կմ-ով հայրենիք, երկիրը կողոպտած և թուրքերից զինված օգնություն աղերսող «ազգային-հայրենասերների» թողած 10 հազ. քառ. կմ-ի փոխարեն:

«... Բայց այստեղ ես շեշտելու եմ մեր ազգի խստասրտությունը, այլև ամբարտավանությունը սկզբից մինչև այժմ, որ նրանք անտարբեր լինելով ճշմարտության կամ թե բնությամբ մեծամիտ և կամակոր լինելով, դիմադրում են թագավորի կամքին քրիստոնեական կրոնի վերաբերմամբ` հետևելով իրենց կանանց և հարճերի կամքին։

1889թ. Կասպից ծովով փոխադրում էր իրականացնում 1 մլն 330 հազ. փութ ընդհանուր բեռնատարողությամբ 34 շոգենավ։ Դրանցից 7-ը պատկանում էին հայերին (Ավետյանի «Վասպուրական» և «Էվելինա», Կոլմանյանց եղբայրների ու Բունիաթյանի «Սպասատել», Փարսադանյանի «Գրիգորյան», Թումայանի «Սերյոժա», «Արշակ» և «Կոնստանտին»), որոնց բեռնատարողությունը կազմում էր 249.524 փութ (18,7%)։ Երեք ադրբեջանցիներ ունեին 6 նավ՝ 192.271 փութ բեռնատարողությամբ (14,4%)։ Նույն թվականին կային հատուկ շոգենավեր, որոնք միայն կերոսին էին տեղափոխում. դրանք 20-ն էին՝ 750 հազ. փութ ընդհանուր բեռնատարողությամբ։ Այդ նավերից 5-ը պատկանում էին հայերին («Հայկական շոգենավային ընկերության» «Արմենյակ», Առափելյանի «Ռաֆաիլ», Թումայանի «Ադմիրալ», «Լազար», «Կոնստանտին») և ունեին 156.821 փութ (20,4%) բեռնատարողություն։